Kinh tế thế giới phục hồi chậm với chính sách thắt chặt tiền tệ ở nhiều quốc gia làm suy giảm nhu cầu tiêu dùng của các đối tác thương mại lớn, do đó đã ảnh hưởng đến kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam.

 Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa quý I năm 2023 ước đạt 154,27 tỷ USD, giảm 13,3% so với cùng kỳ năm trước, trong đó xuất khẩu giảm 11,9%; nhập khẩu giảm 14,7%. Tuy nhiên, dưới sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, bộ ngành và địa phương cùng với với sự nỗ lực của các doanh nghiệp xuất khẩu nên cán cân thương mại hàng hóa quý I năm 2023 ước tính xuất siêu 4,07 tỷ USD.

Nhu cầu tiêu dùng của các đối tác thương mại lớn của Việt Nam giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2022 khiến kim ngạch xuất khẩu quý I năm 2023 của nước ta ước đạt 79,2 tỷ USD, giảm 11,9%, trong đó khu vực đầu tư trong nước giảm 17,4%, khu vực đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) giảm 10,0%.
Trong tổng số 45 nhóm hàng xuất khẩu chính trong quý I thì có đến 35 nhóm hàng có tốc độ tăng trưởng âm, chiếm đến 83,1% giá trị xuất khẩu. Trong đó một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực giảm mạnh so với cùng kỳ như: Hàng dệt may giảm 17,4%; Điện tử máy tính và linh kiện giảm 10,9%; Điện thoại các loại và linh kiện giảm 15,0%; Gỗ và sản phẩm gỗ giảm 28,3%...

Bên cạnh đó là có sự sụt giảm ở hầu hết các thị trường chủ lực của Việt Nam, như: Trung Quốc: xuất khẩu giảm 13,8%; nhập khẩu giảm 14,6%. Hoa Kỳ: xuất khẩu giảm 21,6%; nhập khẩu giảm 10,1%. Hàn Quốc: xuất khẩu giảm 5,5%; nhập khẩu giảm 27,4%. ASEAN: xuất khẩu tăng 2,1%; nhập khẩu giảm 12,9%. Thị trường EU: xuất khẩu giảm 10,8%; nhập khẩu giảm 12,1%. Nhật Bản: xuất khẩu tăng chút ít 0,9% nhưng nhập khẩu giảm 4,5%.

Kim ngạch nhập khẩu quý I cũng sụt giảm mạnh, ước đạt 75,1 tỷ USD, giảm 14,7% so với cùng kỳ 2022. Trong đó, khu vực trong nước giảm 15,4%; khu vực đầu tư nước ngoài giảm 13,3%.
Nếu so sánh với cùng kỳ quý I năm 2022 có thể thấy, thực trạng xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam rất đáng lo ngại, tuy nhiên, khi xem xét dãy số liệu 10 năm qua, có một số điểm sáng sau:

Thứ nhất, trong bối cảnh tổng cầu thế giới sụt giảm, lạm phát và thực trạng suy thoái kinh tế diễn ra ở nhiều quốc gia, xuất nhập khẩu hàng hóa quý I năm 2023 của Việt Nam vẫn giữ được quy mô tương đương của quý I năm 2021 cũng được coi là một điểm sáng (năm 2019: xuất khẩu đạt 78,6 tỷ USD, nhập khẩu đạt 76,1 tỷ USD; năm 2023: xuất khẩu đạt 79,2 tỷ USD, nhập khẩu đạt 75,1 tỷ USD). Đồng thời, trong 2 năm 2021-2022, Việt Nam đã tận dụng khá tốt năng lực xuất khẩu trong bối cảnh đại dịch Covid-19, do vậy mức tăng về quy mô có sự tăng trưởng vượt bậc: Năm 2021: xuất khẩu tăng 15,2 tỷ USD, nhập khẩu tăng 16,5 tỷ USD; năm 2022: xuất khẩu tăng 11,3 tỷ USD, nhập khẩu tăng 11,9 tỷ USD. Trong khi mức tăng về quy mô của giai đoạn 2012-2020 chỉ là 4,8 tỷ USD về xuất khẩu và 4 tỷ USD về nhập khẩu. Mức tăng quy mô của quý I 2023 so với 2020: xuất khẩu 15,8 tỷ USD; nhập khẩu là 15,5 tỷ USD.

Thứ hai, cán cân thương mại hàng hóa quý I năm 2023 vẫn duy trì thặng dư với giá trị xuất siêu đạt 4,07 tỷ USD, cao hơn mức 1,9 tỷ USD của năm 2022 và 2,5 tỷ USD của năm 2021.
Để cải thiện hoạt động xuất khẩu trong thời gian tới, một số giải pháp cần được lưu ý, đó là:

- Tiếp tục tận dụng tốt các hiệp định thương mại (đặc biệt là các FTA đã ký kết) và nỗ lực các hoạt động xúc tiến thương mại.

- Theo dõi sát diễn biến của kinh tế thế giới, đặc biệt chính sách của các nền kinh tế lớn như Mỹ, Trung Quốc, EU, Nhật Bản… ảnh hưởng tới thương mại với Việt Nam, từ đó kịp thời đưa ra cảnh báo cho cộng đồng doanh nghiệp có các phản ứng kịp thời.

- Đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa ngành hàng để giảm bớt sự phụ thuộc vào các thị trường và ngành hàng truyền thống, cụ thể các thị trường Bắc Âu, đông Âu, Mỹ La Tinh...

- Nâng cao hiệu quả và điều tiết tốt tốc độ thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu tại khu vực cửa khẩu thuộc biên giới giữa Việt Nam - Trung Quốc, đặc biệt là đối với các mặt hàng nông sản, thủy sản có tính chất thời vụ; đồng thời thúc đẩy xuất khẩu chính ngạch gắn với xây dựng thương hiệu./

 Nguyễn Việt Phong (Vụ trưởng Vụ Thống kê Thương mại và Dịch vụ - TCTK)