Xu hướng chuyển dịch xuất khẩu rau quả sang các thị trường ngoài Trung Quốc, nhất là những thị trường khó tính, tiếp tục thể hiện rõ nét ngay trong tháng đầu năm 2022.

Xuất khẩu rau quả sang thị trường Trung Quốc giảm mạnh

Theo số liệu cập nhật của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu rau quả tháng 1/2022 chỉ đạt 293,21 triệu USD, giảm 2,1% so với tháng 12/2021 và giảm 5,3% so với tháng 1/2021; trong đó, xuất khẩu sang Trung Quốc tháng 1/2022 đạt 148,91 triệu USD, chiếm 50,8% tổng kim ngạch nhóm hàng này của cả nước.

Dịch Covid-19 được cho là không ảnh hưởng tiêu cực đến ngành sản xuất rau, củ, quả chế biến toàn cầu

Tuy nhiên, so với cùng kỳ năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu rau quả sang thị trường lớn nhất này cũng giảm mạnh 18,5%. Rau quả Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc gặp nhiều khó khăn từ cuối năm 2021 đến nay, nhất là ở các cửa khẩu biên giới đường bộ phía Bắc, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này đang ngày một giảm mạnh.... Tương tự Trung Quốc, xuất khẩu rau quả sang Thái Lan trong tháng 1/2022 đạt hơn 10 triệu USD, giảm mạnh so với cùng kỳ 2021, với mức giảm lên tới 37,6%.

Ngoài Trung Quốc, Thái Lan, các thị trường xuất khẩu đáng chú ý khác của nhóm hàng rau quả là Mỹ (22,35 triệu USD); Hàn Quốc (12,2 triệu USD); Nhật Bản (11,8 triệu USD);… Trong đó, thị trường Mỹ và Hàn Quốc tăng trưởng mạnh. Cụ thể, xuất khẩu rau quả sang Mỹ tăng gần 70%; trong khi Hàn Quốc tăng gần 32%. Thị trường Nhật Bản cũng tăng trưởng hai con số ở mức 12%. Xuất khẩu sang nhiều thị trường khó tính khác cũng tăng mạnh trong tháng 1 so với cùng kỳ như: Australia tăng 45,7%; Hà Lan tăng 51,5%; Nga tăng 33,9%…

Trong 2021, trị giá xuất khẩu hàng rau quả tới thị trường châu Âu và châu Mỹ đều có tốc độ tăng trưởng cao, trong đó xuất khẩu tới châu Âu đạt 303 triệu USD, tăng 17,4% so với năm 2020; tới châu Mỹ đạt 271 triệu USD, tăng 29,1% so với năm 2020. Nhờ vậy, thị phần của châu Âu trong tổng giá trị xuất khẩu rau quả Việt Nam đã tăng từ 7,9% trong năm 2020 lên 8,5% trong năm 2021; thị phần của châu Mỹ tăng từ 6,4% lên 7,6%. Trong khi đó, thị phần của châu Á giảm từ mức 82,2% xuống còn 80%, chủ yếu là do thị trường Trung Quốc bị giảm về thị phần trong tổng giá trị xuất khẩu rau quả Việt Nam.

Các chuyên gia nhận định, đang có sự chuyển dịch rõ nét về xuất khẩu rau quả sang các châu lục khác. Xu hướng chuyển dịch xuất khẩu sang các thị trường ngoài Trung Quốc, nhất là những thị trường khó tính, tiếp tục thể hiện rõ nét ngay trong tháng đầu năm 2022.

Đẩy mạnh xuất khẩu rau quả chế biến

Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), nhận định, dịch Covid-19 được cho là không ảnh hưởng tiêu cực đến ngành sản xuất rau, củ, quả chế biến toàn cầu. Ngược lại, nguồn cung rau quả chế biến tăng khi xuất khẩu sản phẩm tươi hoặc đông lạnh giảm, buộc các nhà sản xuất phải chuyển hướng sang chế biến. Trong khi đó, giá cả, thời gian sử dụng và sự đổi mới là những động lực chính thúc đẩy sự gia tăng tiêu thụ trái cây và rau quả chế biến.

Thực tế, trong năm 2021 cơ cấu chủng loại hàng rau quả xuất khẩu của Việt Nam đã có sự dịch chuyển rõ rệt. Cụ thể, trong khi chủng loại hàng quả và quả hạch giảm tỷ trọng xuất khẩu, thì chủng loại sản phẩm chế biến lại tăng. Trị giá xuất khẩu chủng loại hàng rau quả chế biến trong năm 2021 chiếm 25,3% tổng trị giá xuất khẩu hàng rau quả, tăng 1,5 điểm phần trăm so với năm 2020. Ngay tại thị trường Trung Quốc, nơi mà lâu nay Việt Nam chủ yếu xuất khẩu rau quả tươi, các sản phẩm rau quả chế biến cũng đang có sự thâm nhập ngày càng mạnh mẽ.

Trong năm 2022, với nhu cầu sử dụng rau quả chế biến đang tiếp tục gia tăng trên toàn cầu do ảnh hưởng của Covid-19, ngành rau quả Việt Nam cần tiếp tục chuyển dịch mạnh về cơ cấu sản phẩm theo hướng tăng sản phẩm chế biến, giảm xuất khẩu các sản phẩm tươi. Các doanh nghiệp xuất khẩu cần đẩy mạnh đầu tư cho công nghệ xử lý, bảo quản sau thu hoạch và phát triển logistics phục vụ vận chuyển rau quả. Việc đẩy mạnh đầu tư cho chế biến sẽ giúp ngành hàng rau quả tăng cao giá trị xuất khẩu. Cùng với việc đẩy mạnh đầu tư chế biến, việc tận dụng các cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA, CPTTP… sẽ mang lại nhiều cơ hội cho rau quả Việt Nam.

Riêng đối với thị trường Trung Quốc, mặc dù tỷ trọng nhập khẩu hàng rau quả của Trung Quốc từ Việt Nam giảm, nhưng đây vẫn là thị trường rất tiềm năng đối với hàng rau quả của Việt Nam. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam cần lưu ý tuân thủ nghiêm ngặt các quy định nhập khẩu của Trung Quốc để tránh bị gián đoạn hoạt động xuất khẩu.

Trên thực tế, các hợp đồng xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc đang được thực hiện tốt, bởi xuất khẩu chính ngạch có nhiều điều kiện ràng buộc hai bên bán và mua hơn. Đây cũng là giải pháp mà các Bộ ngành khuyến cáo đến doanh nghiệp và người dân khi bán rau quả sang Trung Quốc.

Chiếm 40-50% lượng hàng xuất khẩu, ông Nguyễn Lâm Viên - Tổng giám đốc Công ty Vinamit - cho biết, doanh nghiệp vẫn xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc thuận lợi do có sự chuẩn bị về vùng trồng, khu sơ chế, đóng gói, chế biến... Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Lâm Viên, trong kinh doanh không nên "bỏ trứng vào một giỏ". Xu hướng tiêu dùng thực phẩm hữu cơ của châu Âu, Mỹ được dự báo tăng 30%. Đây sẽ là cơ hội để các doanh nghiệp đẩy mạnh tiến sâu vào các thị trường này.